จังหวัดกำแพงเพชร เป็นเมืองเก่าที่นับว่ามีความสำคัญทางประวัติศาสตร์และเจริญรุ่งเรืองมาตั้งแต่สมัยทวารวดี เป็นที่ตั้งของเมืองโบราณหลายเมือง เช่น เมืองชากังราว นครชุม ไตรตรึงษ์ เทพนคร และเมืองคณฑีนอกจากนี้เมืองกำแพงเพชร ยังเป็นเมืองที่สองที่สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชได้ครองเมืองมีบรรดาศักดิ์เป็น "พระยาวชิรปราการ" ต่อมาในปี พ.ศ. 2449ได้เปลี่ยนเมืองกำแพงเพชรเป็นจังหวัดกำแพงเพชร
ตามประวัติศาสตร์ กล่าวว่า กำแพงเพชรเป็นเมืองหน้าด่านของสุโขทัย มีฐานะเป็นเมืองลูกหลวง เดิมเรียกชื่อว่า "เมืองชากังราว" และมีเมืองบริวารรายล้อมอยู่เป็นจำนวนมากเช่น ไตรตรึงษ์ เทพนคร ฯลฯการที่ กำแพงเพชรเป็นเมืองหน้าด่านรับศึกสงครามในอดีตอยู่เสมอจึงเป็นเมืองยุทธศาสตร์มีหลักฐานที่แสดง ให้เห็นว่าเป็นเมืองที่มีความสำคัญทางประวัติศาสตร์มากมาย เช่น กำแพงเมือง คูเมือง ป้อมปราการ วัดโบราณ มีหลักฐานให้สันนิษฐานว่าเดิมเคยเป็นที่ตั้งของเมือง 2เมือง คือ เมืองชากังราว และเมืองนครชุม โดยเมืองชากังราวสร้างขึ้นก่อนตั้งอยู่ทางฝั่งตะวันออกของแม่น้ำปิงพระเจ้าเลอไท กษัตริย์องค์ที่ 4แห่งราชวงศ์สุโขทัย เป็นผู้สร้างขึ้นเมื่อประมาณ พ.ศ. 1890ต่อมาสมัยพระเจ้าลิไท กษัตริย์องค์ที่ 5แห่งราชวงศ์สุโขทัยได้สร้างเมืองใหม่ขึ้นทางฝั่งตะวันตกของลำน้ำปิง คือ “เมืองนครชุม”
สมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพได้ทรงบันทึกเรื่อง กำแพงเมืองไว้ว่า "เป็นกำแพงเมืองที่เก่าแก่ มั่นคง ยังมีความสมบูรณ์มาก และเชื่อว่า สวยงามที่สุดในประเทศไทย
ปัจจุบันจังหวัดกำแพงเพชรเป็นเมืองศูนย์กลางการท่องเที่ยวทางประวัติศาสตร์แห่งหนึ่ง เพราะมีโบราณสถานเก่าแก่ซึ่งก่อสร้างด้วยศิลาแลงหลายแห่งรวมอยู่ใน"อุทยานประวัติศาสตร์กำแพงเพชร"ที่ได้รับการพิจารณาคัดเลือกจากองค์การศึกษาวิทยาศาสตร์และวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติ (UNESCO) ให้ขึ้นทะเบียนเป็นมรดกโลก เมื่อวันที่ 12ธันวาคม 2534
ตราประจำจังหวัด
เป็นรูปกำแพงเมืองประดับเพชรเปล่งประกายแห่งความงดงามโชติช่วงประดิษฐานอยู่ในรูปวงกลม
รูปกำแพงเมืองมีใบเสมา หมายถึง กำแพงเมืองโบราณของเมืองกำแพงเพชร ซึ่งเป็นมรดกที่ล้ำค่าทางประวัติศาสตร์และโบราณคดี แสดงเกียรติประวัติที่น่าภาคภูมิใจของชาวเมืองนี้ และเป็นที่มาของชื่อจังหวัดกำแพงเพชร
รูปเพชรมีประกายแสง หมายถึง ความสวยงาม ความแข็งแกร่งมีคุณค่าเยี่ยงเพชรของกำแพงเมือง ประกายแสงแสดงถึงความรุ่งโรจน์ของบ้านเมืองมาแต่โบราณกาล
รูปวงกลมหมายถึง ความกลมเกลียวสมัครสมานสามัคคีรักใคร่มีน้ำใจเป็นอันหนึ่งอันเดียวกันของชาวกำแพงเพชรทั้งมวล
ความหมายโดยสรุป คือ กำแพงเพชรเป็นเมืองที่มีกำแพงเมืองมั่นคงแข็งแกร่งสวยงาม เป็นมรดกแห่งอดีตอันยิ่งใหญ่ ประจักษ์พยานแห่งความรุ่งโรจน์โชติช่วงในอดีตที่น่าภาคภูมิใจเมืองมีความเจริญรุ่งเรือง ผู้คนพลเมืองมีความสมัครสมานสามัคคีรักใคร่กลมเกลียวกันเป็นอย่างดี
ธงประจำจังหวัด
เป็นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า มีพื้นสีอยู่ 3 สี คือ สีเหลือง สีแดง และสีเขียวใบไม้ มีรูปตราประจำจังหวัดกำแพงเพชรอยู่ตรงกลางแถบสีแดง
แถบสีเหลืองแสดงว่า จังหวัดนี้เป็นเมืองซึ่งสร้างในสมัยโบราณมี ปูชนียวัตถุเกี่ยวกับพระพุทธ-ศาสนาอยู่มาก
แถบสีแดง แสดงว่า จังหวัดนี้ได้เคยเป็นชนชาตินักรบมาแต่โบราณได้เคยทำศึกสงครามกับพม่าหลายครั้งหลายหน
แถบสีเขียวใบไม้แสดงว่า จังหวัดนี้อุดมสมบูรณ์ไปด้วยป่าไม้นานาชนิด อันเป็นทรัพยากรธรรมชาติของจังหวัดเป็นอย่างดี
ต้นไม้ประจำจังหวัดคือ ต้นสีเสียดแก่น
ดอกไม้ประจำจังหวัดคือ ดอกพิกุล
คําขวัญจังหวัดกำแพงเพชร
“กรุพระเครื่อง เมืองคนแกร่ง พระแสงฯ ล้ำค่า ศิลาแลงใหญ่ กล้วยไข่หวาน น้ำมันลานกระบือ เลื่องลือมรดกโลก”
สภาพทางภูมิศาสตร์
ที่ตั้งและอาณาเขต
จังหวัดกำแพงเพชรตั้งอยู่ในเขตภาคเหนือตอนล่าง โดยอยู่ห่างจากรุงเทพมหานคร 358กิโลเมตร มีอาณาเขตติดต่อกับจังหวัดใกล้เคียง ดังนี้
ทิศเหนือ ติดต่อกับ อำเภอวังเจ้า จังหวัดตาก และอำเภอคีรีมาศ จังหวัดสุโขทัย
ทิศใต้ ติดต่อกับ อำเภอบรรพตพิสัย จังหวัดนครสวรรค์
ทิศตะวันออก ติดต่อกับ อำเภอบางระกำ จังหวัดพิษณุโลกและอำเภอโพธิ์ทะเล
อำเภอวชิรบารมีจังหวัดพิจิตร
ทิศตะวันตก ติดต่อกับ อำเภออุ้มผาง จังหวัดตาก
ขนาดพื้นที่
จังหวัดกำแพงเพชรมีพื้นที่ 8,607.5ตารางกิโลเมตร (5,379,687.5ไร่) เป็นพื้นที่การเกษตรประมาณ 5,120 ตารางกิโลเมตร (3,200,000 ไร่) ป่าไม้ 1,899.85 ตารางกิโลเมตร (1,187,406 ไร่) พื้นที่อยู่อาศัยและพื้นที่อื่นๆ อีกประมาณ 1,587.65 ตารางกิโลเมตร (992,281.25 ไร่)
ลักษณะภูมิประเทศ
จังหวัดกำแพงเพชร มีแม่น้ำปิงไหลผ่านเป็นระยะทางยาวประมาณ 104กิโลเมตร มีลักษณะภูมิประเทศ แบ่งเป็น 3ลักษณะ คือ
ลักษณะที่ 1เป็นที่ราบลุ่มแม่น้ำปิงตอนล่างแบบตะพักลุ่มน้ำ (ALLUVIAL TERRACE) มีระดับ
ความสูงประมาณ 43-107เมตรจากระดับน้ำทะเลปานกลาง อยู่บริเวณทางด้าน
ทิศตะวันออกและใต้ของจังหวัด
ลักษณะที่ 2เป็นเนินเขาเตี้ยๆ สลับที่ราบ พบเห็นบริเวณด้านเหนือ และตอนกลางของจังหวัด
ลักษณะที่ 3เป็นภูเขาสลับซับซ้อน เป็นแหล่งแร่ธาตุและต้นน้ำลำธารต่างๆ ที่สำคัญ เช่น
คลองวังเจ้า คลองสวนหมาก คลองขลุง และคลองวังไทรไหลลงสู่แม่น้ำปิง
โดยสรุปลักษณะพื้นที่ของจังหวัดกำแพงเพชร ด้านตะวันตกเป็นภูเขาสูงลาดลงมา ทางด้านตะวันออก ลักษณะดินเป็นดินปนทรายเหมาะแก่การทำนาแลปลูกพืชไร่
ประชากร
จังหวัดกำแพงเพชรแบ่งเขตการปกครองเป็น 11อำเภอ 78ตำบล (รวมตำบลในเมือง) 956หมู่บ้าน ด้านการปกครองท้องถิ่นประกอบด้วย องค์การบริหารส่วนจังหวัด 1แห่ง เทศบาลเมือง 3แห่ง เทศบาลตำบล 21แห่ง และองค์การบริหารส่วนตำบล 65แห่ง
จังหวัดกำแพงเพชร มีประชากรทั้งสิ้น 727,555คน แยกเป็นชาย 361,511คน และหญิง 366,044คน(ข้อมูล ณ วันที่ 31 ธันวาคม 2555)
ชนกลุ่มน้อย (ชาวไทยภูเขา)
จังหวัดกำแพงเพชรมีชาวไทยภูเขา จำนวน 6 เผ่า คือ เผ่ามูเซอ (ลาหู่) เย้า (เมี่ยน) กะเหรี่ยง ม้ง(แม้ว) ลีซอ (ลีซู) และลัวะอาศัยอยู่ใน 6 อำเภอ 10 ตำบล คือ อำเภอปางศิลาทอง อำเภอคลองลาน อำเภอขาณุวรลักษบุรี อำเภอเมืองกำแพงเพชร อำเภอคลองขลุง และ อำเภอโกสัมพีนคร ส่วนใหญ่ประกอบอาชีพทำไร่ รับจ้าง ทำเครื่องเงิน เย็บผ้าปักประดิษฐ์ จักสานฯลฯ สำหรับศาสนานับถือศาสนาพุทธ คริสต์ และนับถือผีบรรพบุรุษบ้างบางส่วน
ตารางแสดงพื้นที่อำเภอ
จังหวัดกำแพงเพชร หรือเมืองชากังราว เป็นเมืองเก่าแก่ที่มีความสำคัญทางประวัติศาสตร์แห่งหนึ่ง มีความเจริญรุ่งเรืองสมัยสุโขทัยเป็นราชธานี ตั้งอยู่ในเขตภาคเหนือตอนล่าง บนพื้นที่ราบ ลุ่มน้ำเจ้าพระยาตอนบน มีแหล่งน้ำอันอุดมสมบูรณ์ อันเกิดจากขุนเขาทางทิศตะวันตกของจังหวัด พื้นที่ส่วนใหญ่เกิดจากการทับถมของตะกอน พื้นที่ครึ่งหนึ่งของจังหวัดเป็นที่ราบ เหมาะแก่การทำเกษตรกรรม ทำให้จังหวัดกำแพงเพชรมีความอุดมสมบูรณ์ไปด้วยพืชพรรณธัญญาหาร ผลผลิตทางการเกษตรที่สำคัญ คือ ข้าว อ้อย กล้ายไข่ มันสำปะหลัง ข้าวโพด และยาสูบ โดยเฉพาะกล้วยไข่ที่มีผลสีทอง เนื้ออ่อนนุ่ม รสชาติหวานลิ่นหอมที่สุดในเมืองไทย ซึ่งถือว่าเป็นเศรษฐกิจที่สำคัญ และนำชื่อเสียงให้แก่จังหวัดกำแพงเพชรอย่างมากจนได้รับฉายาว่า “เมืองกล้วยไข่”